Schrif­te­lijke Vragen: Het gebruik van bouwpuin vervuild met plastic voor het verharden van wandel­paden

Indiendatum: 2 mrt. 2021

Op 15 februari jl. besteedde het tv-programma Pointer aandacht aan het gebruik van gecertificeerd recycling granulaat om wandelpaden mee te verharden. Dit menggranulaat is afkomstig van bouw- en sloopafval. Ondanks dat dit afval bij het vermalen ervan tot granulaat (handmatig) gezeefd wordt blijkt het eindproduct vervuild te zijn met plastic. Zo blijven er bijvoorbeeld plastic resten van elektriciteitskabels en PVC buizen achter in het menggranulaat.

In een verklaring die Staatsbosbeheer na de uitzending op haar website heeft gezet blijkt dat ook gemeenten in Nederland gebruik maken van bouwpuin vervuild met plastic voor het verharden van wandelpaden.

In het artikel ‘Wandelpaden gefundeerd met vervuild puinmengsel’ van het Leidsch Dagblad van 2 maart 2021 valt te lezen dat er ook in Leiden gebruik is gemaakt van met plastic vervuild bouwpuin voor het verharden van wandelpaden. Onder andere op voetpaden langs de Maresingel en in het Matilopark. Nog afgelopen zomer is aan de Minervalaan menggranulaat gebruikt in het kader van vergroening van de wijk.

Op grond van artikel 45 van het Reglement van Orde stelt het lid Raat (Partij voor de Dieren) het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Leiden de volgende vragen over het gebruik van bouwpuin vervuild met plastic voor het verharden van wandelpaden.

1. Waar in Leiden is gebruik gemaakt van menggranulaat voor het verharden van wandelpaden?
Antwoord: Er is en wordt in Leiden geen gebruik gemaakt van menggranulaat voor het verharden van de toplaag van wandelpaden, wel als toepassing voor de fundering van paden. Bij Schelpenpaden wordt geen menggranulaat als fundatiemateriaal toegepast. Ook geldt
dat doeken toegepast worden om uitloging van materialen te voorkomen en transport
naar de oppervlakte van materialen tegen te gaan.

Zoals in de reactie van Staatsbosbeheer is weergegeven heeft menggranulaat ook voordelen: “Granulaat is ruim beschikbaar en betaalbaar, het heeft zich bewezen, levert een stabiele ondergrond op én het gaat om hergebruik van materiaal dat ‘over’ is en zo nog een keer hergebruikt kan worden. Recyclen dus, belangrijk in de kringloopeconomie”. Staatsbosbeheer schrijft ook: “Omdat het menggranulaat door de aanwezigheid van cement de andere stoffen goed vastlegt, én het bij veel paden wordt afgedekt met een schone toplaag, komt de vervuiling vrijwel niet in de verdere omgeving terecht. Er wordt ook vaak een doek onder gelegd om uitspoeling te voorkomen”.

2. Is menggranulaat ook op andere plaatsen dan wandelpaden gebruikt? Zo ja, waar?
Antwoord: Ja, menggranulaat wordt ook in de fundatie van wegen toegepast. Hierbij geldt overigens wel dat de fundatie van wegen anders is opgebouwd dan die van wandelpaden en het menggranulaat ook hier opgesloten is.
Menggranulaat wordt toegepast onder alle wijkontsluitingswegen (zowel asfalt als elementverharding) en wordt ook toegepast bij erftoegangswegen afhankelijk van de benodigde belastbaarheid. Een goede fundering is belangrijk omdat er anders verzakkingen kunnen optreden.

3. Waarom heeft de gemeente Leiden gekozen voor het gebruik van menggranulaat en niet voor een natuurvriendelijker alternatief?
Antwoord: Voor de toepassing van menggranulaat in afgesloten funderingen bestaat niet echt een milieuvriendelijk alternatief. Ook hierover geeft Staatsbosbeheer informatie weer waar we
ons als college in herkennen: “Daar komt bij dat het gebruik van andere materialen óók
nadelen heeft. Zo zijn die duurder en we hebben het hier over publiek geld dat we maar één keer kunnen uitgegeven. Bovendien hebben andere materialen óók nadelen. Winning van natuursteen laat effecten achter in de wingebieden en vraagt om lange transportafstanden. Betonproductie heeft weer een grote milieubelasting en de winning van schelpen op de bodem van de zee voor schelpenpaden heeft ook grote nadelen voor het milieu.” Overigens passen we in Leiden kleischelpen toe en geen schelpen uit zee (zout heeft een negatief effect op de flora in de directe omgeving). Het college is van mening dat menggranulaat op zich een goed bouwproduct is voor toepassing in de fundatie van verhardingen. Niet voor niets zijn in Nederland normen opgesteld waar het toe te passen menggranulaat aan behoort te voldoen. Toepassing van menggranulaat dat aan de normen voldoet, met gebruik van doeken, en tussenlagen waarmee uitloging en verticaal transport van materialen wordt voorkomen, is wat het college betreft wel suboptimaal. Het heeft uiteraard de voorkeur wanneer menggranulaat
niet is verontreinigd met plastic. Vanaf heden zet het college daarom in op het toepassen
van schoner menggranulaat (zie ook het antwoord van vraag 10). Het plastic wordt hier zoveel mogelijk uit verwijderd, echter het 100% verwijderen van plastic kan niet gegarandeerd worden. Dat werkt echter wel kosten verhogend. Ter indicatie, toepassing van betongranulaat in plaats van menggranulaat maakt de aanlegkosten van een 100 meter lange en 6 meter brede weg circa 1,5% hoger

4. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat het gebruik van menggranulaat in de openbare ruimte slecht is voor mens, dier en milieu? Zo nee, waarom niet?
Antwoord: Het college is het er mee eens dat menggranulaat niet als toplaag in de verharding van paden of wegen toegepast dient te worden. Dit zou tot verspreiding van stoffen over
grotere oppervlakken leiden. Het college is verder van mening dat menggranulaat wel kan worden gebruikt als hethttps://www.partijvoordedieren.nl/beheer/entries/question/2703620-schriftelijke-vragen-het-gebruik-van-bouwpuin-vervuild-met-plastic-voor-het-verharden-van-wandelpaden?site=leiden# opgesloten is, zoals in de fundering onder de verharding. Met de hierboven genoemde inzet op schoner menggranulaat blijft dit wat het college betreft een bouwproduct dat toegepast kan worden in funderingen.

5. Otto Friebel, directeur van branchevereniging BRBS, vertelde in de aflevering van Pointer dat hij van mening is dat menggranulaat niet onafgedekt moet worden gebruikt in de openbare ruimte? Deelt het college deze mening? Zo nee, waarom niet?
Antwoord: Ja.

6. Kan het college garanderen dat er geen schadelijke stoffen, zoals asbest of lood, in het menggranulaat zitten?
Antwoord: Nee, die garantie kan het college niet geven. Wel geldt dat menggranulaat wordt
gewonnen bij sloop van gebouwen. Bij sloop worden gebouwen eerst gesaneerd van asbest en lood. Lood heeft een hoge restwaarde en aanneembedrijven die sloopwerk uitvoeren, verwijderen eerst daarom eerst het aanwezige lood. Eventueel aanwezig asbest wordt voorafgaand aan de sloop verwijderd. Voor de sloop begint, worden onderzoeken uitgevoerd om te bepalen waar zich asbest bevindt en dit asbest wordt vooraf verwijderd. Opgesloten asfalt dient tijdens de sloop verwijderd te worden. Voor menggranulaat verontreinigd met asbest geldt verder dat het erg kostbaar is om te storten. Ook om die reden wordt asbest verwijderd, ook als dit veel tijd en moeite kost. Verder geldt dat menggranulaat moet worden gekeurd om als bouwstof te kunnen worden gebruikt, de regelgeving en controle is streng. Dus hoewel het college geen kans kan berekenen, acht zij de kans klein tot zeer klein dat met asbest of lood vervuild menggranulaat zou kunnen worden toegepast. Verder blijkt uit de opgevraagde certificaten dat het recyclinggranulaat is geproduceerd in overeenstemming met de Asbestzorgvuldigheidsmodule voor [stationaire] [mobiele] breekinstallaties. Het gewogen gehalte aan asbest van het recyclinggranulaat bedraagt maximaal 100 mg/kg.

In uw reactie in het Leidsch Dagblad staat dat “wanneer er geen fundering wordt toegepast zal de bovenlaag veel dikker moeten worden gemaakt samen met het zandbed. Dit is kostenverhogend […]”.

7. Deelt het college de mening van de Partij voor de Dieren dat er geen financiële prikkel zou moeten zijn om de natuur te vervuilen en dat in deze kwestie een andere keuze had moeten worden gemaakt? Zo nee, waarom niet?
Antwoord: Natuurlijk vindt ook het college dat, juist ook bij toepassingen voor menselijk gebruik, de natuur zo goed mogelijk beschermd dient te worden en wij handelen hier ook naar.
Zoals hierboven benoemd is er echter ook sprake van een doelmatigheidsaspect. Immers als het menggranulaat aan de normen voldoet, opgesloten ligt binnen de verharding en afgedekt is met doeken zodat verticaal transport en uitloging van materialen voorkomen wordt, is toepassing wat college betreft acceptabel doordat de risico’s zijn gemitigeerd. Zeker als we gaan inzetten op toepassing van schoner menggranulaat. Indien we de keuze zouden maken bij wandelpaden geen menggranulaat toe te passen, betekent dat dat bijvoorbeeld een dikker zandbed moet worden aangebracht. Het delven van zand vraagt dan ook meer inspanning evenals het transporteren en verwerken van het zand. Dat is ook milieubelastend. Verder geldt dat menggranulaat of betongranulaat de levensduur verlengt van asfaltverharding bij wegen. Dat betekent minder vaak vervangen van asfaltverharding en dat is ook belangrijk juist omdat het aanbrengen van asfaltverharding er om bekend staat milieubelastend te zijn.
Menggranulaat dat in de fundering van verharding is toegepast, kan bij vervanging van de verharding opnieuw toegepast worden. Wanneer het goed gebruikt wordt, levert menggranulaat dus juist ook milieuwinst op ten opzichte van andere materialen.

8. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat het gebruik van menggranulaat voor het verharden van wandelpaden niet circulair is en dus geen onderdeel kan uitmaken van de circulaire economie en evenmin bijdraagt aan de ambitie en doelstelling van de gemeente Leiden om in 2050 een volledige circulaire economie te hebben?

Zo ja, waarom heeft het college er dan toch voor gekozen om ook na het vaststellen van het beleidsakkoord 2018-2022 ‘Samen maken we de stad’ waarin de hiervoor genoemde doelstelling staat opgenomen nog paden te verharden met menggranulaat?

Zo nee, waarom niet?

Antwoord: Het college is van mening dat toepassing van schoon menggranulaat momenteel
mogelijk een van de meest circulaire oplossingen is -vergeleken over de gehele levenscyclus- met alternatieven. Het betreft immers een restproduct van(gebouw)sloop. Ook is menggranulaat opnieuw te gebruiken als verharding vervangen wordt. In de nabije toekomst bouwen we in toenemende mate op een circulaire manier (zoals losmaakbaar), wat direct hergebruik van deze gebouwen zal bevorderen. We zijn ons bewust dat we in de toekomst mogelijk toch andere materialen/producten zullen inzetten als verharding. Het college is het er mee eens dat menggranulaat niet als toplaag in de verharding van paden of wegen toegepast dient te worden en doet dit dan ook niet.

9. Is het college het met de Partij voor de Dieren eens dat we de openbare ruimte niet met nog meer plastics moeten gaan vervuilen, ook al staan we in Leiden nog aan de wieg van de transitie naar een circulaire economie?
Antwoord: Ja, het college is geen voorstander van vervuiling van de openbare ruimte met plastics
en is dan ook terughoudend in het gebruik hiervan.

10. Is het college bereid om per direct te stoppen met het verharden van wandelpaden met menggranulaat in de Leidse openbare ruimte? Zo nee, waarom niet?
Antwoord: Nee. Ook wandelpaden moeten verhard worden om bijvoorbeeld toegankelijk te zijn en blijven voor mensen met een rolstoel of kinderwagen. Mits het schoon menggranulaat
betreft (alleen steenachtig puinmateriaal) is dit mogelijk ook de meest circulaire keuze. Zo is puingranulaat een secundair product en voorkom je hiermee het gebruik van primaire grondstof zoals zand. We onderzoeken momenteel circulaire alternatieven voor de toegepaste materialen in de openbare ruimte en de milieuwinst die hiermee te behalen valt. Mede op basis
daarvan nemen we besluiten.

11. Hoeveel kost het om de wandelpaden die in Leiden zijn verhard met menggranulaat te saneren? Is het college bereid om de wandelpaden die in Leiden zijn verhard met menggranulaat te saneren? Zo nee, waarom niet?
Antwoord: Nee, het college is hier niet toe bereid. Het saneren is een kostbare zaak en levert op zich niet direct een milieuwinst op, het menggranulaat is verwerkt in de fundering en
vervuilt op zich de bodem niet, zolang het zich niet kan verplaatsen kan zelfs het menggranulaat ook nog worden hergebruikt.

Dit is niet de eerste keer dat er plastic vervuiling optreedt door het gebruik van plastics in de openbare ruimte (denk bijvoorbeeld aan de Netlon kunststofmatjes op de Lammermarkt, vervuiling door het loslatende doek aan de Morspoort en de plastic haren van de sneeuwborstels die na de week sneeuw eerder deze maand overal in Leiden te vinden waren). De Partij voor de Dieren is bang dat er nog meer plastic lijken uit de kast zullen komen.

12. Deelt het college de mening van de Partij voor de Dieren dat elke vorm van plasticvervuiling in de natuur voorkomen moet worden? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe vertaalt deze mening zich in de praktijk en in beleid?
Antwoord: Ja. Echter, het gebruik van plastics leidt niet altijd tot vervuiling afhankelijk van de
toepassing. Het gebruik van (gerecycled) plastics kan op basis van de levenscyclusanalyse vergeleken worden met andere materialen/producten. We onderzoeken momenteel circulaire alternatieven voor de toegepaste materialen in de openbare ruimte en de milieuwinst die hiermee te behalen valt. Mede op basis daarvan nemen we besluiten.
Daarnaast werken we vanuit het afvalpreventieplan en vanuit het zwerfafvalplan aan het vermijden van plasticvervuiling (in de openbare ruimte) en duurzame alternatieven. Zo is bijvoorbeeld intern afgesproken om naar aanleiding van de Lammermarkt plastic matjes niet langer toe te passen.

13. Kan het college een lijst aanleveren van plastics die in de Leidse openbare ruimte worden gebruikt (zoals bijvoorbeeld de sneeuwborstels) of die zijn toegepast in de Leidse openbare ruimte (zoals bijvoorbeeld de netlon netjes op de Lammermarkt)? Zo nee, waarom niet?
Antwoord: Nee, er is helaas geen registratiesysteem beschikbaar voor de toegepaste en/of
gebruikte materialen.