Schrif­te­lijke Vragen: Leidse toezicht­rap­porten in de zorg

Indiendatum: 28 jul. 2022
Antwoorddatum: 20 sep. 2022

In een recent artikel van RTL nieuws en rapport WMO-toezicht 2020 is vermeld dat toezichtrapporten in de zorg bij veel gemeentes niet altijd aan het licht komen 'Vermoedens van fraude onder de pet gehouden'. Het artikel van RTL nieuws vermeldt dat hoewel er geen wettelijke verplichting is om toezichtrapporten in de zorg openbaar te maken dit tegen de zin van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) is.

De Partij voor de Dieren heeft hier technische vragen (TV) over gesteld. In de beantwoording hierop vermeld het college dat hoewel de meerwaarde van transparantie in de zorg wordt erkend toezichtrapporten nu niet worden vrijgegeven. Hiernaast is aangegeven dat vanwege mogelijke wettelijke verplichting in de toekomst anticiperen hierop handig is (zie toelichting voor beantwoording TV dd. 30-6-2022).

Leidenaren hebben recht op goede zorg die geleverd wordt door betrouwbare zorgaanbieders. Het is daarom van belang dat toezichtrapporten openbaar zijn voor transparante zorg.

Op grond van artikel 45 van het Reglement van Orde stellen leden Jones (PvdD), Lemmens (PvdA) en Vos (PS) het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Leiden de volgende vragen:

Gezien het college de meerwaarde van het openbaar maken van de toezichtrapporten erkend en dit in trend is met de wens tot transparantie vanuit het VWS:

1. Zou het college in dit kader kunnen toezeggen dat zij los van de mogelijke wetwijziging concrete stappen zal zetten voor het openbaar maken van toezichtrapporten in de zorg? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Er wordt zowel toezicht gehouden op de kwaliteit als op de rechtmatigheid van de Wmo en Jeugdwet. De toezichthouders Wmo en Jeugd houden toezicht op de rechtmatigheid van de Wmo en Jeugdwet. Leiden is gemandateerd om dit ook voor de Leidse subregiogemeenten uit te voeren. Deze toezichthouders handelen naar aanleiding van meldingen van vermoeden van fraude, maar voeren ook regelmatig (preventieve) onderzoeken uit naar de uitvoering van gecontracteerde zorg en PGB-trajecten. De toezichthouders toetsen of de uitvoering van de ondersteuning volgens de vastgelegde afspraken verloopt. Het kwaliteitstoezicht voor de Wmo is belegd bij de GGD. Het kwaliteitstoezicht kan bestaan uit regulier proactief toezicht, signaalgestuurd toezicht en calamiteitentoezicht. Deze toezichthouders onderzoeken onder andere in hoeverre de ondersteuningsprocessen goed zijn ingericht. In 2021 heeft de GGD in totaal 15 reguliere kwaliteitsonderzoeken uitgevoerd. Het jaarverslag 2021 is als bijlage toegevoegd. De contractmanagers sociaal domein controleren of de afspraken uit de Wmo-overeenkomsten (Zorg in Natura) en de eventuele verbeterpunten die uit rapporten naar voren komen worden opgevolgd.
Het college zegt toe stappen te zetten voor het openbaar maken van de toezichtrapporten Wmo. De
bijbehorende stappen zijn als volgt:

▪ Afstemmen met Leidse subregiogemeenten met wie we gezamenlijke overeenkomsten hebben of de toezichtrapportages rechtmatigheid openbaar gemaakt kunnen worden.
▪ Leiden wordt per 2023 gemandateerd om de specialistische Maatschappelijke Zorg uit te voeren op niveau van Holland Rijnland.. Met de betreffende gemeenten zullen we afstemmen of zij zich kunnen vinden in de openbaarmaking van de toezichtrapporten.
▪ Het opstellen van een breder handhavingsbeleid, waar de kaders voor het openbaar maken van toezichtrapportages een onderdeel van zijn. Dit is in samenwerking met relevante betrokkenen, zoals GGD, toezichthouders rechtmatigheid, juridische zaken, de contractmanagers Sociaal domein en regiogemeenten.
▪ De gemaakte kaders vastleggen in beleidsregels.

We streven ernaar dit proces in de loop van 2023 (uiterlijk per 1 januari 2024) gereed te hebben.

Jeugd
De rapporten van het kwaliteitstoezicht door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd voor de jeugdhulp zijn al openbaar. Voor de rapporten naar aanleiding van de pilot met een materieel controleplan door de Serviceorganisatie zorg, zal na de pilotfase ook worden besloten of en op welke manier deze toezichtsrapporten openbaar gemaakt worden. De inzet van Leiden zal dan wel zijn om hier maximale transparantie in te bereiken.

Het college is aan het onderzoeken of per 2023 sommige toezichtrapporten openbaar gemaakt kunnen worden.

2. Wat zijn de criteria die gehanteerd zullen worden om per 2023 toezichtrapportages openbaar te maken?
Antwoord:
Dit moet nog nader uitgewerkt en afgestemd worden. We streven ernaar alle reguliere kwaliteits- en rechtmatigheidsonderzoeken openbaar te maken, maar er gelden wettelijke beperkingen. De komende periode benutten wij om dit inzichtelijk te maken.

3. Kunnen rapporten die als onvoldoende beoordeeld zijn ook bij deze criteria? Zo nee, waarom niet?
Antwoord:
Bij de beantwoording van de vraag gaan we er vanuit dat hiermee rapportages worden bedoeld van onderzoeken waaruit is gebleken dat bijvoorbeeld de ondersteuning van onvoldoende kwaliteit is. Deze rapporten kunnen onder voorwaarden ook gepubliceerd worden. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat er in de procedure rekening mee wordt gehouden dat een aanbieder zich bij bepaalde vooraf vastgestelde gebreken nog kan verbeteren. Dit kan bijvoorbeeld door een herstelperiode in te stellen of later een addendum toe te voegen aan het rapport. Per afzonderlijk rapport zal ook altijd afgewogen worden of het rapport inderdaad openbaar gemaakt kan worden. Een belangrijke afweging hierbij is bijvoorbeeld dat de zorgcontinuïteit voor cliënten niet in gevaar moet komen.

4. Gezien de controlerende functie van de raad is het college bereid om toezichtrapporten die als onvoldoende beoordeeld zijn in het vervolg openbaar te maken aan de raad van Leiden? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?
Antwoord:
Zie ook vraag 3. We streven naar een algemeen beleid voor openbaarmaking van de rapporten, zowel voor rapportages waarbij geen tekortkomingen zijn geconstateerd als waar dat wel het geval is. De toezichtrapportages zullen onder nader te bepalen voorwaarden openbaar worden gemaakt voor alle geïnteresseerden, inclusief de gemeenteraad. De bijbehorende kaders worden in de komende periode nog nader uitgewerkt.

5. Graag ontvangen wij de toezichtrapporten die de afgelopen 4 jaar als onvoldoende beoordeeld zijn. Als het nodig is zijn wij ook bereid om de informatie vertrouwelijk te behandelen.
Antwoord:
De toezichtrapporten worden niet met terugwerkende kracht openbaar gemaakt, aangezien het beleid daarvoor ontbreekt. De aanbieders zijn bij de onderzoeken niet op de hoogte gebracht dat de rapportages openbaar gemaakt zouden kunnen worden. Het is wel mogelijk om in algemene termen aan te geven hoeveel onderzoeken er hebben
plaatsgevonden en wat de gevolgen hiervan waren.

Toezicht Kwaliteit
In de periode 2017 t/m 2021 heeft de GGD in totaal 100 onderzoeken uitgevoerd (8 in 2017, 58 in 2018, 4 in 2019, 15 in 2020 en 15 in 2021). Dit zijn zowel reguliere onderzoeken als signaalgestuurde onderzoeken. De bevindingen en aanbevelingen zijn verschillend. Vaak worden er slechts enkele aanbevelingen gedaan zoals bijvoorbeeld; de calamiteitenroute en de meldcoderoute regelmatig onder de aandacht brengen, cliënten informeren over de medezeggenschapsraad, klachtencommissie en vertrouwenspersoon aanstellen of VOG’s een aantal jaar na indiensttreding opnieuw opvragen. Contractmanagement Sociaal domein ziet toe of de aanbevelingen zijn opgevolgd.

Slechts in enkele gevallen zijn er ernstigere punten gevonden. Ernstigere punten zijn bijvoorbeeld; signalen die duiden op onvoldoende kwaliteit van ondersteuning en/of het niet opvolgen van eerdere aanbevelingen daarover of onvoldoende (of onvoldoende geschoold) personeel om de continuïteit van de ondersteuning te borgen. In deze gevallen zijn er sancties ingezet die hebben geleid tot de volgende resultaten:
▪ In één geval heeft een verbeterplan met cliëntenstop tot verbeteringen geleid.
▪ In één geval heeft een combinatie van maatregelen zoals een cliëntenstop op de betreffende locatie, een verbeterplan, gesprekken en 2 vervolgonderzoeken tot verbetering geleid.
▪ In één geval is een partij die voorwaardelijk was toegetreden na cliëntenstop en verbeterplan niet definitief toegelaten tot de overeenkomst.
▪ In één geval is na een onderzoek door de GGD, een vervolgonderzoek ingesteld om de verbeteracties op te volgen en na signalen vanuit contractmanagement ook rechtmatigheidsonderzoek door de Toezichthouders Zorg uitgevoerd met ontbinding van de overeenkomst als gevolg.

Deze toezichtrapportages kunnen vertrouwelijk worden ingezien. De stukken kunnen de komende drie weken desgewenst vertrouwelijk ingezien worden bij de griffie.

Toezicht rechtmatigheid
In 2020 en 2021 hebben de Toezichthouders Zorg 50 onderzoeken uitgevoerd en in 2022 zijn er 17 afgerond. In één geval (zoals hierboven beschreven) heeft dit tot sancties geleid.

Indieners: Malcolm Jones (PvdD), Bo Lemmens (PvdA) en Thijs Vos (PS)

Toelichting

Technische vragen beantwoording (dd. 30-6-2022)

1. Worden inspectierapporten in de zorg nu altijd openbaar gemaakt aan de raad en inwoners van Leiden? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet en is de gemeente bereid om dat te gaan doen in de toekomst?

De toezichthouders Wmo en Jeugd houden toezicht op de rechtmatigheid van de Wmo en Jeugdwet. Het kwaliteitstoezicht voor de Wmo is belegd bij de GGD. Op dit moment worden de rapporten van zowel de toezichthouders rechtmatigheid als van de GGD nog niet (actief) openbaar gemaakt. De Wmo 2015 kent op dit moment nog geen juridische verplichting om toezichtsrapportages openbaar te maken. Volgens de Handreiking openbaarmaking van de VNG is wetgeving ter zake van openbaarmaking in de maak, zodat het raadzaam lijkt daarop te gaan anticiperen.

Een van de aspecten die het college zal moeten betrekken bij de openbaarmaking is het waarborgen van vertrouwelijke persoons- en bedrijfsgegevens. Daar moet zorgvuldig mee worden omgegaan.

Verder moet het toekomstig beleid rekening houden met de informatieverplichting naar aanbieders. Aanbieders moeten vooraf worden geïnformeerd over het openbaarmakingsbeleid en tot dit jaar zijn er nog geen afspraken over het publiceren van de toezichtsrapportages met hen gemaakt.

De gemeente Leiden is aangesloten bij het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ). Als uit een onderzoek van de toezichthouders rechtmatigheid blijkt dat er signalen zijn over zorgfraude, melden zij dit bij het IKZ. Aangesloten partijen, zoals de VNG, Nederlandse Zorgautoriteit etc., krijgen dan een melding.

Het college erkent dus de meerwaarde van het openbaar maken van de toezichtsrapportages. Bovendien wordt door de aangekondigde wetswijziging in de Wmo2015, het openbaar maken van (delen van) de toezichtsrapportages in de toekomst een verplichting. We zijn dan ook aan het onderzoeken of we per 2023 sommige van deze rapporten al openbaar kunnen maken. In de inkoopstukken voor de nieuwe inkoop Wmo Leidse regio per 2023 is opgenomen dat we de reguliere kwaliteitsonderzoeken van de GGD openbaar willen gaan maken. De intentie is om dit ook toe te passen voor de toezichtsrapportages rechtmatigheid en de regionale (Holland Rijnland) Wmo-voorzieningen waarvoor de gemeente Leiden per 2023 gemandateerd wordt.

Voor het kwaliteitstoezicht voor de jeugdhulp geldt dat dit op aanbiederniveau wordt uitgevoerd door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. In het Portefeuillehoudersoverleg Jeugd Holland Rijnland van juni 2022 is besloten tot het inzetten van een pilot met een materieel controleplan door de Serviceorganisatie Zorg, de regionale contracteringsorganisatie voor jeugdhulpaanbieders. Dit biedt een gedegen grondslag om op casusniveau te toetsen op kwaliteit en rechtmatigheid. In de pilotopzet is nog niet voorzien in terugkoppeling naar de afzonderlijke colleges of raden. Als dit toezicht na afloop van de pilotfase wordt bestendigd, is een mogelijk vervolg dat op de resultaten hiervan op geaggregeerd niveau wordt teruggekoppeld aan de colleges en raden.

2. Worden handhavende maatregelen in de zorg (e.g., boetes, sancties en cliëntenstop) momenteel openbaar gemaakt aan de raad en inwoners van Leiden? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

Op dit moment worden opgelegde handhavingsmaatregelen in de Wmo evenmin openbaar gemaakt. Bij de afweging dit wel te publiceren moet het cliëntenbelang (wie levert goede zorg?) afgewogen te worden tegenover het ondernemersbelang (publicatie schaadt de ondernemer). Ook de aard van de opgelegde handhavingsmaatregel is van belang: betreft het een tijdelijke maatregel (bijvoorbeeld een cliëntenstop in afwachting van een herstelplan) of een definitieve maatregel (bijvoorbeeld het opzeggen/ontbinden van een zorgovereenkomst?

Sommige maatregelen kunnen bovendien zonder voorafgaand onderzoek van een toezichthouder worden ingezet, bijvoorbeeld door Contractmanagement. In een dergelijk geval vindt een minder diepgravend onderzoek plaats.

De afweging bij het al dan niet publiceren van tijdelijke of definitieve sancties zullen we verwerken in het op te stellen beleid over het openbaar maken van de toezichtsrapportages.

Voor jeugd geldt dat dit op aanbiederniveau is terug te vinden op de website van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.