Schrif­te­lijke Vragen: Racisme in het Leidse onderwijs

Indiendatum: jun. 2020

Een kwart van de Nederlanders meldt discriminatie te ervaren. Helaas is dit niet iets nieuws onder de zon: 5 jaar geleden bleek dit ook al. Er is dus geen daling waargenomen in het aantal meldingen. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau betreffen de meldingen vaak ernstige gevallen. Bovendien is er dit jaar een opvallende groei van meldingen in het onderwijs.

Dit speelt ook in Leiden. Volgens een artikel in het Leidsch Dagblad van vorig jaar zijn er in het verleden al meerdere incidenten geweest in de onderwijssector, e.g. de Universiteit Leiden. Ook uit klachten op sociale media naar aanleiding van een aan discriminatie gerelateerd bericht van de Universiteit Leiden blijkt dat racisme een structureel probleem is. Er zijn meerdere initiatieven in Leiden gedaan (e.g. Leiden Compassiestad), maar alsnog lijkt er geen verandering te zijn.

De gemeente heeft geen directe invloed op de werkwijze en curricula van scholen. Echter, de negatieve effecten van ervaren discriminatie en racisme, komen wel deels op het bordje van de gemeente. De negatieve effecten van discriminatie en racisme zijn bijvoorbeeld terugtrekking uit de samenleving, het verlies van vertrouwen in instituties of schooluitval. Daarnaast kan racisme negatieve fysieke en mentale gezondheidseffecten hebben op leerlingen, studenten of medewerkers. Bovendien draagt discriminatie in het onderwijs bij aan het overdragen van negatieve vooroordelen en aan een negatief zelfbeeld bij de slachtoffers. De Partij voor de Dieren vindt dat in Leiden onderwijs gegeven dient te worden in een veilige pedagogische omgeving voor iedereen.

Op grond van artikel 45 van het Reglement van Orde stelt het lid van Schaik (Partij voor de Dieren) het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Leiden de volgende vragen:

1. Kent het College deze cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau?
Antwoord: Ja, het College is hiervan op de hoogte.

2. Vindt het College dat ze voldoende zicht heeft op racisme in het onderwijs? Zo nee, wat
kan het college doen om beter grip op dit probleem te krijgen? Zo ja, welke informatie
heeft het college over racisme in het Leidse basisonderwijs, voortgezet onderwijs, MBO,
HBO en WO? (Denk hierbij aan meldingen van discriminatie of racisme door leerlingen,
studenten of medewerkers).
Antwoord: Zoals u weet staat Leiden als onderwijsstad een actieve en intensieve samenwerking
voor met het onderwijs. In dat kader is het goed dat u dit onderwerp adresseert. We hebben ook de behoefte aan een goed inzicht in dit vraagstuk.

Om het zicht op racisme en discriminatie in het Leidse onderwijs te vergroten gaan we:
- onderzoeken hoe we de kennis die aanwezig is bij onze onderwijspartners op dit
onderwerp kunnen inzetten in de Leidse onderwijssituatie.
- onderzoeken hoe we dit onderwerp een plek kunnen geven in de opdracht die St.
SOL heeft gekregen in het vormgeven van jeugdparticipatie om zo meer zicht te
krijgen op hoe kinderen en jongeren dit ervaren.
- St. SOL heeft een informatiepunt. Wij zullen hen vragen om extra aandacht te
hebben voor racisme en discriminatie. Dit past goed in hun opdracht ‘inclusie’ (zie
ook antwoord 4).
- dit onderwerp agenderen in onze bestuurlijke overleggen zowel in het primair,
voortgezet en speciaal onderwijs (bestuurlijk overleg onderwijs en de LEA) als in het
bestuurlijk overleg met het mboRijnland, de Hogeschool Leiden en Universiteit
Leiden.

Het onderwijs zelf geeft aan sporadisch meldingen te krijgen via de bestaande kanalen als decanaat en vertrouwenspersonen. In het beleid van alle onderwijsinstellingen in Leiden is aandacht voor inclusiviteit en diversiteit. Het uitgangspunt binnen het basisonderwijs is dat er binnen een goed pedagogisch klimaat geen ruimte is voor racisme. Het creëren van een goed klimaat ziet het onderwijs dan ook als de basis van goed onderwijs. Om dit handen en voeten te geven is er voor het basis-, middelbaar en speciaal onderwijs sinds 1 januari 2015 de wettelijke bepaling over de sociale veiligheid van leerlingen. Monitoring hiervan valt onder verantwoordelijkheid van de schoolbesturen en geeft scholen inzicht waar lastige situaties ontstaan die acties vereisen.

Daarnaast vallen sociale integratie en actief burgerschap onder de kerndoelen van het basis- en middelbaar onderwijs. De scholen in Leiden besteden hier o.a. aandacht aan via het actief inzetten op burgerschapsonderwijs en identiteitsvorming. Ook binnen het vervolgonderwijs zitten thema’s als inclusiviteit en diversiteit vervlochten in de missie van de school, zoals in het geval van mboRijnland en Hogeschool Leiden. De universiteit Leiden heeft daarnaast een Diversity Office and Diversity Officer die diversiteit en inclusiviteit agendeert, vorm geeft aan het beleid, en intern als expert over verschillende onderwerpen adviseert. Onderstaande link geeft een recent interview van vice-rector Hester Bijl weer over dit thema. https://www.universiteitleiden...
Hogeschool Leiden heeft een lectoraat Diversiteit, dat niet alleen onderzoek doet naar diversiteit en inclusie in de samenleving algemeen, maar ook de opdracht heeft gekregen om binnen de Hogeschool te onderzoeken onder haar medewerkers en studenten hoe inclusiviteit wordt beleefd. Een van de speerpunten van lector Saniye Celik is om aandacht voor racisme en discriminatie in het onderwijs te vergroten.

3. Gebeurt er volgens het College nu voldoende om te waarborgen dat het Leidse onderwijs vrij is van racisme en discriminatie? Zo nee, op welke manier kan het College het onderwijs ondersteunen bij het optreden tegen racisme en discriminatie? Zo ja, waarom is er nu nog steeds sprake van een stijging in het aantal meldingen van discriminatie in het onderwijs?
Antwoord: Er is zeker aandacht voor het onderwerp. Dit krijgt onder andere vorm binnen het
burgerschapsonderwijs. Dat gezegd hebbende, liggen er kansen in het verbinden van de initiatieven en het delen van good practices om daarmee de effectiviteit te vergroten. We
zullen dit meenemen in onze gesprekken met het onderwijs (zie ook antwoord op vraag 2). Ook zullen we de mogelijkheid van voorlichting en training op scholen door de Stichting voor Inclusie & discriminatiebestrijding extra onder de aandacht brengen bij de scholen. Binnen het onderwijs biedt het burgerschapsonderwijs veel aanknopingspunten om het thema discriminatie ter sprake te brengen. Burgerschapsonderwijs daagt leerlingen uit om verbinding(en) te leggen tussen hun eigen leefwereld(en) en grotere maatschappelijke vraagstukken, zoals duurzame ontwikkeling en duurzame levensstijlen.

Om een beeld te geven van wat er binnen het onderwijs gebeurt op dit thema lichten we hier een aantal initiatieven uit. Zo zijn er diverse initiatieven binnen het onderwijs op di vlak waar de gemeente een financiële impuls aan geeft via de innovatiesubsidies.
 Kinderen als jij, de holocaust dichtbij is een project voor basis- en middelbaar
onderwijs dat lokale geschiedenis en uitsluiting van Joodse kinderen verbindt aan
hedendaagse thema’s van uitsluiting
 Museumdebat en Objectwijs zijn twee projecten waarbij leerlingen van het basis- en
middelbaar onderwijs aan de hand van de geschiedenis de verschillende
perspectieven leren en het spreken over belangrijke thema’s. Zo wordt het thema
‘Pelgrimjaar’ verbonden aan vrijheid, identiteit en participatie.

Ook wereldburgerschap is niet alleen een innovatieproject, maar tevens een thema in de Leidse educatieve Agenda. Daarbij ligt de aandacht op bewustwording van het feit dat je onderdeel bent van een mondiaal systeem en dat dat niet ver weg is, maar dat je er juist in Leiden, een stad die heel internationaal is, direct onderdeel van bent. Met name bij de universiteit is in diverse opleidingen aandacht voor het trainen van docenten op het gebied van inclusiviteit. Bij zowel universiteit als hogeschool worden studenten erop getraind in een aantal opleidingen. De universiteit organiseert actief evenementen rondom het thema racisme om gesprekken hierover op gang te brengen. Als het gaat om de rol van de gemeente is het goed om te benoemen dat de gemeente zich inzet tegen discriminatie in de breedste zin van het woord. Zo is er onder andere ook aandacht voor LHBTIQ (Genderdiversiteit en seksuele diversiteit). Dit geldt dus niet alleen discriminatie op basis van huidskleur of afkomst.

Gemeenten zijn verplicht om burgers toegang te verlenen tot een antidiscriminatievoorziening ( ADV) waar zij terecht kunnen voor behandeling van hun klachten en waar hun meldingen worden geregistreerd. De ADV heeft tot taak om personen die een klacht hebben over discriminatie onafhankelijk advies en ondersteuning te verlenen bij de afwikkeling van die klacht. Verder hebben de antidiscriminatiebureaus tot taak om die klachten te registreren, zodat de overheid weet wat er speelt op het gebied van discriminatie. In Leiden wordt zo een ADV door de Stichting voor Inclusie & discriminatiebestrijding (IdB )in Leiden uitgevoerd. IdB geeft op verzoek ook voorlichting en training op scholen.

Het is bekend dat slachtoffers van discriminatie, jong of oud, zich schamen en liever niet ‘te veel uit de school willen klappen’. Hoe meer wij ons bewust worden van het probleem en gevraagd worden om erover te praten, hoe groter de aangiftebereidheid zal zijn. Wij denken dan ook dat het aantal meldingen op scholen en daarbuiten verder zal stijgen.

De Partij voor de Dieren steunt een verandering in het onderwijs om een veilige pedagogische omgeving op systematische wijze te waarborgen. Drs. Esajas heeft een keurmerk ontwikkeld tegen racisme in het onderwijs. Esajas is gedragswetenschapper en heeft eerder een soortgelijk keurmerk geïntroduceerd in het voetbal, dat onder andere omarmd wordt door de KNVB.

4. Is het College bereid dit keurmerk aan te bevelen in het Leidse onderwijs, zodat er een concrete stap gezet kan worden richting een veilige pedagogische omgevingen voor alle leerlingen en studenten? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe gaat het college dit aanpakken?
Antwoord: Het keurmerk van Esajas wordt gebruikt in de sport, zoals bij voetbalclubs, maar is ook
toepasbaar op het onderwijs. In die zin zou het een mogelijke denkrichting kunnen zijn. Echter, liever dan zomaar een keurmerk aan te bevelen, hebben wij ervoor gekozen om het onderwerp racisme en discriminatie in relatie tot inclusiviteit te agenderen in de diverse bestuurlijke overleggen met het onderwijs om te onderzoeken hoe onderwijs en gemeente hier samen in op kunnen trekken (zie ook beantwoording vraag 2). Het waarborgen van een veilige pedagogische omgeving is een kerntaak van het onderwijs. Tegelijkertijd is een inclusieve maatschappij vrij van racisme en discriminatie een verantwoordelijkheid van ons allemaal en kunnen we de verantwoordelijkheid hiervoor niet alleen bij het onderwijs leggen. Ons college zal daarom daarnaast onderzoeken hoe discriminatie in de breedste zin van het woord, met specifiek aandacht voor racisme en discriminatie op basis van geloof, ras of cultuur binnen het gemeentelijk beleid nadrukkelijker een plek kan krijgen op de inclusie agenda en welke acties we hieraan kunnen verbinden.

Het werken aan een inclusieve samenleving is in ieder geval ook onderdeel van de opdracht in de Sterke Sociale Basis10. De partijen SOL, Incluzio en BuZz voeren de drie opdrachten binnen de Sterke Sociale Basis uit per 1 juli 2020 en werken aan het wegnemen van hindernissen voor sociale participatie, zodat iedereen naar vermogen kan deelnemen aan het maatschappelijk leven. Specifiek in de opdracht Samen Meedoen zit de uitvoering van de eerder genoemde wettelijke taken op het gebied van antidiscriminatie. Daarnaast zullen er vanuit de samenwerking tussen stichting IdB en Incluzio wijkgerichte (voorlichtings)projecten uitgevoerd worden om vooroordelen en polarisering tegen te gaan.