Wat is het afbouw­sce­nario voor Roundup?

Indiendatum: jul. 2012
Antwoorddatum: 18 sep. 2012

Vroege Vogels presentator Menno Bentveld constateerde (in de uitzending van 29 juli 2012) dat in Leiden in de week van 23 tot 28 juli onkruidbestrijding plaatsvond met Roundup . Dit was een week waarin de temperaturen opliepen tot ruim boven de 25 graden en deze methode dus, blijkens uw eigen antwoorden op onze schriftelijke vragen, niet effectief is en daarom niet toegepast mag worden. Wij hebben, in aanvulling hierop, eerder ook geconstateerd dat in Leiden Roundup werd gebruikt in regenachtige of miezerige omstandigheden. Daardoor kan glyfosaat naar het oppervlaktewater uitspoelen. (1)

De Partij voor de Dieren heeft hierover de volgende vragen:

1. Klopt het dat er, ondanks de hoge temperaturen, Roundup is gebruikt?

De afdeling Stedelijk Beheer van de gemeente Leiden voldoet aan de criteria van het certificatieschema Barometer Duurzaam Terreinbeheer BDT.6-BDT.1 Niveau Brons. De gemeente heeft de chemische bestrijding van onkruid op verhardingen in de openbare ruimte uitgezet bij gespecialiseerde bedrijven die op hun beurt ook gecertificeerd zijn. Stedelijk Beheer houdt toezicht op de chemische bestrijding van onkruid op verharding. Elke dag ontvangen Stedelijk Beheer en de ingehuurde aannemers weerfaxen van Opticrop waarop aangegeven staat of er al dan niet die dag chemische onkruidbestrijding mag plaatsvinden. In de week van 23 tot 28 juli kon er conform de weerfaxen elke dag met Roundup Evolution gewerkt worden.
Ter informatie: Elk jaar vindt er een opvolgingsaudit van SGS Nederland plaats in Leiden waarbij achteraf de inzet van glyfosaat aan de weerfaxen wordt getoetst. SGS is een onafhankelijk test- en certificeringsinstantie.

2. Hoe is de handhaving dan op dit beleid, ook in regenachtige omstandigheden?

In de startoverleggen met de met de ingehuurde aannemers wordt in het voorjaar expliciet uiteengezet dat de ingehuurde bedrijven conform de DOB-systematiek moeten werken. DOB staat voor Duurzaam Onkruid Beheer op verhardingen. De werkzaamheden van de aannemers starten elke dag vanaf het terrein van Stedelijk Beheer zodat er o.a. een check kan plaatsvinden of er al dan niet met chemische onkruidbestrijding gewerkt mag worden. Als de weerfax werkbaar weer aangeeft terwijl het bijvoorbeeld regent dan worden op last van Stedelijk Beheer de werkzaamheden gestaakt.

Roundup, zo blijkt telkens weer uit onderzoek, is zeer schadelijk voor plant, dier en mens. Het actieve bestanddeel glyfosaat wordt in verband gebracht met verhoogde risico’s op lymfklierkanker, miskramen, ADHD en Parkinson. Uit recent Chinees onderzoek blijkt dat glyfosaat het zenuwstelsel kan aantasten. De producent van Roundup, Monsanto, beweert dat Roundup geen resten in de bodem achterlaat. Echter in de VS heeft Monsanto de claims “milieuvriendelijk en “biologisch afbreekbaar” van het Roundup-etiket moeten verwijderen.

Om die reden kiezen steeds meer gemeenten ervoor, geheel stoppen met de DOB-methode. 24 juli 2012 werd bekend dat ook de gemeente Haarlem is gestopt met het gebruik van Roundup. De gemeente Delft besloot al eerder, nl. op 21 april 2011om te gaan werken met de heetwater-methode van WAVE in plaats van met de DOB-methode.

De Partij voor de Dieren heeft het gebruik van Roundup meerdere malen aan de orde gesteld. De laatste stand van zaken is dat de gemeente de landelijke besluitvorming zou afwachten. Inmiddels is bekend dat glyfosaat, en andere middelen die in oppervlaktewater terecht kunnen komen, inderdaad verboden gaan worden, echter, pas in 2018.

3. Is de gemeente Leiden bereid het voorbeeld van Haarlem en Delft te volgen door onmiddellijk te stoppen met gebruik van Roundup? Zo nee, welk afbouw-scenario staat de gemeente dan voor ogen?

Op dit moment wordt onderzocht welke efficiënte en weinig milieubelastende alternatieven er voor de DOB-methodiek zijn en welke (meer-) kosten daaraan verbonden zijn. De gemeente Leiden onderzoekt als alternatief met name de WAVE-methode bij onkruidbestrijding. WAVE staat voor "Water Als Vitaal Element". De WAVE spuit bijna kokend water op het onkruid. Het water werkt diep in de plant door, met als gevolg dat het bovengrondse deel en de wortelhals afsterft. Na één of enkele behandelingen gaat het onkruid dood. De techniek is sensorgestuurd, waardoor alleen daar waar daadwerkelijk onkruid staat gespoten wordt. Er wordt geen heet water en daarmee dus geen energie verspild. Onderzocht wordt hoe de ervaringen in de lande zijn met Wave en wel welke kosten deze methodiek met zich meebrengen. Van de gemeente Assen is bijvoorbeeld bekend dat deze methodiek niet altijd even goed werkt.

Een onmiddellijk stoppen met de DOB-methodiek is op dit moment niet mogelijk omdat er nog onvoldoende zicht is op de consequenties hiervan en op een geschiklt alternatief.

Elke bestrijdingsmethodiek kent namelijk een eigen specifieke milieubelasting. Dit is onlangs onderzocht in de Quick Scan van IVAM UvA b.v. in opdracht Plant research International – Wageningen UR (31 juli 2012).In het onderzoek is een kwantitatieve vergelijking gemaakt van meerdere scenario’s waarin chemische bestrijding, brandmethodes, borstelmethodes, hete lucht en heet water methodes worden toegepast. De gehele levenscyclus is in beschouwing genomen, van productie van grondstoffen tot verwerking van afval. De LCA-score bestaat uit 17 milieueffecten die los van elkaar worden vergeleken, en vervolgens ook (genormaliseerd en gewogen) bij elkaar opgeteld worden, waarna de scenario’s weer worden vergeleken.
De resultaten laten zien dat wat betreft zoet- en zoutwater ecotoxiciteit en eutrofiëring de chemische methodes de hoogste impact hebben. Op humane toxiciteit, landgebruik en minerale uitputting scoren de borstelmethodes het hoogst. Bij fijnstofvorming wordt de hoogste impact gevonden bij de heet water methode. In de impactcategorieën klimaatverandering en fossiele uitputting heeft branden de hoogste impact en scoren ook hete lucht en hete lucht/heet water/IR hoog.
Wanneer de impactcategorieën apart worden beschouwd is er dus niet één scenario dat altijd als beste of als slechtste scoort.

Wanneer de impactcategorieën volgens de ReCiPe methode worden opgeteld tot een totaalscore, is te zien dat klimaatverandering, fossiele uitputting en fijnstof vorming de grootste bijdrage leveren aan de totaalscore.

De scenario’s met chemische bestrijding hebben een aanzienlijk lagere totale impact dan de andere scenario’s. De borstelmethode scoort iets hoger, waarbij te zien is dat de mate van extra slijtage van de tegels een grote invloed op het resultaat heeft. Het branden, het hete lucht en het hete lucht/heet water/IR scenario scoren het hoogst in de totaalscores.

4. Het jaar 2018 is nog ver weg. Is de gemeente, gezien haar duurzaamheidsambities, bereid om op de wetgeving vooruit te lopen door het gebruik van Roundup geleidelijk af te bouwen?

Zie de beantwoording bij 3. De gemeente Leiden volgt de ontwikkelingen nauwlettend en zal zich beraden op het moment van stoppen met de DOB-methodiek zodra er meer duidelijkheid ontstaat over duurzame alternatieven.

Onlangs heeft het stadsdeel Pancras-West een onkruidconvenant afgesloten met de gemeente, wat inhoudt dat de bewoners hun omgeving zelf onkruidvrij houden. Naar wij begrepen hebben, dient het initiatief voor zo’n convenant van de bewoners zelf uit te gaan.

5. Overweegt Leiden, gezien het komende Roundupverbod, om zulke convenanten actief te stimuleren?

De gemeente Leiden biedt bewoners van Leiden de mogelijkheid om een convenant af te sluiten als alternatief voor de DOB-methodiek. Het gaat dan om bewoners die te kennen hebben gegeven de bestrijding van onkruid zelf ter hand te willen nemen. De ervaring in het land is dat het succes van dergelijke initiatieven vaak sterk afhankelijk is van daadkrachtige individuen die bereid zijn de verantwoordelijkheden die vastzitten aan het afsluiten van een convenant feitelijk op te pakken. We zijn voornemens om in de aanloop van de onkruidrondes 2013 in de Stadskrant aandacht te geven aan de mogelijkheid tot het afsluiten van een convenant.