Schrif­te­lijke Vragen: Spie­ringen in de Val

Indiendatum: 5 jun. 2022
Antwoorddatum: 30 aug. 2022

‘Het is een slagveld bij de Uniper Centrale in Leiden. Vele tienduizenden spieringen - kleine visjes die normaal van zout naar zoet water trekken om te paaien - zwemmen nu met het koelwater mee de installatie in en vinden de dood in het trommelfilter’.

Dit alarmerende bericht verscheen op zaterdag 4 juni in het Leidsch Dagblad. Hetzelfde artikel bericht dat dit niet de eerste keer is dat vissen de dood vinden bij de Uniper centrale. Ook beschermde soorten als paling en zeeprik zijn aangetroffen in een container waarin Uniper kadavers uit het trommelfilter van de centrale loost.

Er waren ook al eerder signalen dat de spiering de weg naar Leiden weer had gevonden. In 2020 signaleerden biologen Liselotte Rambonet en Auke-Florian Hiemstra dat spieringen en andere vissen zich doodzwommen op de filters bij Uniper.

Er zijn door verschillende partijen al meerdere mogelijke oplossingsrichtingen genoemd om ervoor te zorgen dat vissen veilig kunnen migreren door de Maresingel. Zo zou een bubbelscherm kunnen voorkomen dat vissen in de installatie terecht komen, of kan een vispassage helpen vissen veilig langs de centrale te leiden. Ook loopt er een onderzoek naar de herkomst van de spiering.

Op dit kleine gebied van de dam in de Maresingel zijn meerdere partijen betrokken: het hoogheemraadschap van Rijnland, Uniper en de gemeente Leiden. Voor de Partij voor de Dieren is het onacceptabel dat dieren massaal gedood worden in de filters van de centrale. Daarom wil de Partij voor de Dieren dat de gemeente Leiden de regierol pakt in de samenwerking tussen deze partijen om zo snel mogelijk een einde te maken aan deze dodelijke vissenval.

Op grond van artikel 45 van het Reglement van Orde stelt het lid Van Schaik (PvdD) het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Leiden de volgende vragen over spieringen in de val:

1. Hoe zijn de taken en verantwoordelijkheden voor het gebied rond de dam in de Maresingel geregeld? Welke rol hebben respectievelijk het hoogheemraadschap Rijnland, Uniper en de gemeente Leiden?
   Antwoord: De taken, verantwoordelijkheden en rollen van de partijen zijn:
   ▪ Hoogheemraadschap van Rijnland: de Maresingel is een primaire hoofdwatergang wat betekent dat Rijnland verantwoordelijk is voor het onderhoud van dit oppervlaktewater. De watergang maakt onderdeel uit van het grotere oppervlaktewatersysteem van Rijnland. Voor werken in een watergang zoals een inlaatvoorziening (om vers water in te laten) en lozingen op het oppervlaktewater zoals koelwater, is Rijnland het bevoegd gezag om vergunning te verlenen. In 2009 is aan E.ON Benelux een vergunning verleend voor het onttrekken van oppervlaktewater uit de Maresingel en het lozen van afvalwater afkomstig van de energiecentrale op de Maresingel in het kader van de Wet verontreiniging oppervlaktewater (Wvo) en de Wet op de waterhuishouding.
   ▪ Uniper: Uniper is economisch eigenaar van het terrein, de centrale en de omgeving er omheen.
   ▪ De Gemeente Leiden is kadastraal eigenaar van het gebied rondom de dam en het water.
   
   
2. Welke partij is verantwoordelijk voor de dam in de Maresingel?
   Antwoord: Wij zijn als gemeente verantwoordelijk voor de dam. In het verleden was de centrale een Gemeentelijk Energiebedrijf. De dam is echter noodzakelijk voor de bedrijfsvoering van Uniper. In de dam zitten kabels en leidingen en deze heeft een functie voor het scheiden van water.
   Bij de besluitvorming door de raad over het Energiepark (Z/22/3411920) op 24 juni 2021 is het volgende geconstateerd: op middellange termijn is het weghalen van de dam niet mogelijk. Op de langere termijn is het weghalen van de dam het streven; echter de dam maakt vooralsnog onmisbaar onderdeel uit van de bedrijfsvoering van Uniper. Daarnaast is de situatie complex in verband met beschermd stadsgezicht en de noord-zuid hoofd fietsroute.
   
   
3. Hoe verloopt de samenwerking op dit moment tussen deze drie partijen? Is er bijvoorbeeld regelmatig overleg over beheerplannen of wordt er kennis omtrent biodiversiteit of visstand uitgewisseld? Hoe beoordeelt het college de samenwerking tussen de drie partijen? Wat gaat goed, wat kan er beter?
   Antwoord: De samenwerking tussen de gemeente Leiden en het Hoogheemraadschap van Rijnland verloopt goed. Er is regulier ambtelijk en bestuurlijk overleg. De samenwerking tussen de gemeente Leiden en Uniper loopt ook goed; er is een regulier overleg. Er is met beide partijen overleg geweest over de vissterfte.
   
   
4. Hoe gaat het college om met signalen uit de stad die betrekking hebben op dit gebied rond de dam in de Maresingel (denk bijvoorbeeld aan de eerdere berichten dat spieringen zijn aangetroffen bij de dam)? Brengt het college deze signalen actief onder de aandacht van het hoogheemraadschap of Uniper? Zo nee, waarom niet?
   Antwoord: Signalen vanuit de stad worden vanzelfsprekend serieus genomen. Er wordt gezorgd dat meldingen op de juiste plek terecht komen. Het college brengt zover mogelijk de signalen actief onder de aandacht bij Rijnland. Rijnland geeft aan dat meldingen in ieder geval gedaan kunnen worden via het Meldpunt (rijnland.net). Er is bij de gemeente één eerder signaal bekend (december 2021). Met deze persoon is de plek bezocht, waarna de gemeente in gesprek is gegaan met Uniper over de vissterfte bij de dam.
   
   
5. Er zijn ook beschermde dieren zoals de zeeprik en paling aangetroffen in de container bij Uniper. Op andere plaatsen in het land zijn installaties op last van de rechter stilgelegd vanwege hun vernietigende impact op beschermde soorten. Hoe waarschijnlijk is het scenario dat de Uniper centrale stilgelegd kan worden op last van de rechter? Welke gevolgen zou een eventuele stillegging van de Uniper centrale hebben voor Leiden?
   Antwoord: Het is niet waarschijnlijk dat de Uniper centrale stilgelegd zal worden. De Uniper centrale heeft een groot, kritisch, maatschappelijk belang. Een stillegging zal grote gevolgen hebben voor de warmtevoorziening en elektriciteitsproductie van circa 60.000 huishoudens. Zo zal er bijvoorbeeld geen warm tapwater beschikbaar zijn.
   De situatie bij de Uniper centrale is niet vergelijkbaar met de situatie bij de Lith centrale. Bij de Lith centrale wordt de schieraal (een jonge paling) gehinderd in de levenscyclus door een barrière. De snoekbaars in de Leidse singels is een algemene soort, geïntroduceerd in Nederland en afkomstig van wateren rond de Zwarte Zee. De snoekbaars geniet daardoor minder bescherming dan de wereldwijd sterk bedreigde schieraal.
   
   
6. Wat de Partij voor de Dieren betreft moeten er noodmaatregelen komen voor de korte termijn, en duurzame maatregelen voor de lange termijn. Welke oplossingen op korte termijn ziet het college? Welke oplossingen voor de lange termijn ziet het college?
   Antwoord: Voor de korte termijn gaan gemeente en Uniper gezamenlijk een onafhankelijk ecologisch adviesbureau de opdracht geven om een beter beeld te krijgen van de oorzaak en mogelijke oplossingen voor dit probleem. In dit onderzoek kan bijvoorbeeld worden achterhaald wat er landelijk al aan goede voorbeelden is. Verder is het belangrijk om in de gaten te houden of dit een tijdelijk probleem is of een structureel probleem. Dit kan door regelmatig in de container te kijken, waar de vissen in terecht zijn gekomen. Voor de lange termijn wacht het college de uitkomst van het onderzoek en de controles op locatie af om tot een geschikte maatregel te komen. Op termijn heeft de gemeente de ambitie om de dam weg te halen; voorlopig is dit niet mogelijk. Zie de beantwoording van vraag 2.
   
7. Is het college bereid om de regierol te nemen in de samenwerking met Uniper en het hoogheemraadschap Rijnland, om te komen tot een duurzame en diervriendelijke oplossing voor dit knelpunt in de migratieroutes voor vissen? Zo ja, kan de raad op de hoogte gehouden worden van de voortgang van dit overleg en de te ondernemen acties? Zo nee, waarom niet en welke partij neemt dan de verantwoordelijkheid voor een oplossing op zich?
   Antwoord: De gemeente coördineert het uitzetten van het onderzoek en het monitoren van de situatie rond de container. Op basis van het onderzoek wordt de noodzaak en wenselijkheid tot nader handelen bepaald. Als er duidelijkheid is over de te nemen acties zal de raad worden geïnformeerd. Het onderwerp zal regulier geagendeerd worden tijdens het overleg met Uniper.